Neoklasik Örgüt Kuramı ve Elton Mayo, Hawthorne Araştırmaları

Bu başlık altında toplanan yaklaşımlar, İnsan İlişkileri Yaklaşımı, Davranışsal Yaklaşımlar, Çevresel Yaklaşımlar gibi farklı başlıklar altında da incelenir. Bu teoride, klasik teorilerde göz ardı edilen insan unsuruna, örgütün iç ve dış çevresiyle ilişkilerine dikkat çekilmiştir. Neoklasik yaklaşımlarda insan, öncelikle sosyal bir varlık olarak ele alınmıştır.

Neoklasikler, genelde psikoloji, sosyoloji, sosyal psikoloji, antropoloji gibi bilim alanlarından kimselerdir. Dolayısıyla bu başlık altında toplanan yaklaşımların, sosyolojik ve psikolojik yönü ağır basmaktadır. Bu teoriyi savunanların örgüt, yönetim ve örgütteki insan ögesiyle ilgili olarak üzerinde durdukları başlıca konu ve kavramlar şunlardır: Kişiler arası ilişkiler, sosyal ve teknik sistemler arası etkileşim ve uyum, grup ve grup davranışı, informel örgüt, liderlik, motivasyon, karara katılma, moral, iş doyumu ve çatışma gibi konulardır.

Hawthorne araştırmalarıyla bilinen Elton Mayo, İnsan İlişkileri akımının öncüsü olarak kabul edilir. Bu araştırmalar, 1927-1933 yılları arasında Western Elektrik Şirketine ait Hawthorne işletmesinde yapılmıştır. Bunları başka araştırmalar izlemiştir. Bu araştırmaların temel bulgusu, iş yerinde fiziki koşullardan öte, insanlar arası ilişkilerin ve bu ilişkilerin niteliğinin, onların verimliliğinde daha etkili olduğudur. Hatwhorne araştırmaları sonunda çalışan insanlarla ilgili aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır:

• İnsanların karşılanması gereken birtakım sosyal ve psikolojik ihtiyaçları vardır.
• İnsan, sadece ekonomik, rasyonel bir varlık değil, aynı zamanda sosyal bir varlıktır.
• İş yerinde arkadaşlık ilişkileri, insanların grupla uyumlarını güçlendirir.
• Çalışan insanlar, birlikte oldukları çalışma gruplarından etkilenirler (Şişman ve Turan, 2003).

Neoklasik örgüt kuramları ve başta Elton Mayo’nun Hawthorne araştırmaları Eğitim Yönetimi ve Denetimi çalışma alanında da sıklıkla istifade edilen kuramlardan bir tanesidir. İlerleyen günlerde bu konudaki kaynaklarla karşınızda olacağız.

Bu konu hakkında daha fazla bilgi edinmek için: Mehmet Şişman ve İbrahim Taşdemir’in, Pegem Akademi etiketli “Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi” adlı kitabının 165. sayfasına göz atabilirsiniz.