Mesleki İmaj ile İlgili Araştırmalar

Karaçoban (2019) bağımsız muhasebecilerin mesleklerine yönelik imaj algılarını ölçtüğü çalışmasında, muhasebecilik mesleğinin imaj düzeyinin ortanın üstünde olduğu saptanmıştır. Muhasebecilerin yaşları ilerledikçe mesleğe yönelik algılarının daha olumlu olduğu, tek başına çalışan muhasebecilerin ise mesleki imaj düzeylerinin iki ya da daha çok kişi çalışan muhasebecilere göre düşük olduğu belirlenmiştir. Muhasebecilik mesleğinin stresi yüksek bir meslek dalı olması nedeniyle mesleki imaj düzeyinin algısını zayıflatan bir özellik olduğu ancak kıdeme bağlı olarak muhasebecilerin mesleğin şartlarına uyum sağladığı saptanmıştır. Cinsiyet, gelir ve öğrenim durumu gibi değişkenler de ise mesleki imaj açısından farklılık oluşturmadığı  tespit edilememiştir.

Doğan (2018) öğretmenlik mesleğinin imajına yönelik yaptığı çalışmada öğretmenlik mesleği imaj ölçeği (ÖMİÖ) geliştirilmiş ve öğretmenlerin mesleklerine yönelik algıları ölçülmüştür. Araştırmada Eskişehir ilinde görev yapmakta olan 1439 öğretmen ile çalışılmıştır. Araştırmada öğretmenlerin mesleki imajlarına yönelik olarak öğretmenlerin mesleki ve kişisel özellikleri, toplumsal algı, mesleki cazibe, statü ve medya boyutları olmak üzere beş alt boyut saptanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenlerin öğretmenlik mesleğinin imajı hakkındaki görüşlerinin orta düzeyde olduğu ortaya çıkmıştır. Öğretmenlerin mesleki ve kişisel özellikleri, mesleki cazibe ve statü boyutlarında meslek imajının iyi düzeyde olduğu, toplumsal algı ve medya boyutlarında ise düşük düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Kızılcık Özkan vd. (2017) hemşirelik mesleğine yönelik olarak yaptıkları araştırmada hemşirelik öğrencilerinin mesleklerine yönelik olarak imaj algıları ölçülmüştür.  Araştırma bulgularına göre öğrencilerin hemşirelik mesleğinin imajına yönelik olumlu bir algı düzeyine sahip olduğu, erkek öğrenciler ile kız öğrencilerin mesleki imaj algılarının birbirine yaklaştığı belirlenmiştir. Hemşirelik mesleğinin sabır ve iletişim yeteneği isteyen bir meslek dalı olması en yüksek ortalamaya sahip ifadedir. Hemşirelik mesleğinin sosyal statüsüne ilişkin olarak toplumun genel imaj algısının öğrencilerin mesleğe olan yaklaşımını etkilediği, kişisel imaj açısından ise hemşirelik mesleğinin ilişkin algının yüksek düzeyde olduğu saptanmıştır.

Sönmez ve Cemaloğlu (2017) öğretmenlerin mesleki imaj algısı ve örgütsel vatandaşlıkları arasındaki ilişkileri araştıran çalışmalarında, mesleki imaja yönelik olarak mesleğin genel görünümüne yönelik görüşleri ortalamanın altındadır.  Öğretmenlerin toplumsal etkileşim boyutu ortalamanın üzerinde olumlu bir algıya sahip olduğu saptanmıştır. Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarına yönelik görüşleri ortalaması ise yüksek düzeyde olarak tespit edilmiştir. Öğretmenlerin mesleki imaja yönelik algılarının örgütsel vatandaşlık ile ilişkisi olduğu saptanmış ancak centilmenlik boyutunun bu ilişkide etkisi tespit edilememiştir

Ölçüm ve Polat (2016) öğretmenlik mesleğinin imajının yaş kuşakları arasındaki algılanmasının farklılıklarını araştırmak için yaptıkları çalışmaya 48 öğrenci katılmıştır. Araştırmada elde edilen sonuçlara göre öğrenciler Y kuşağında olan kişisel bakımlarına önem veren ve modayı takip eden öğretmenler olduğu saptanmıştır. Öğrenciler, kadın ve erkek öğretmenlerin kullandıkları aksesuar ve telefonların modern olduğunu belirtmiştir. Y kuşağı öğretmenlerinin öğrencilere davranışlarının dengesiz olduğu,  bu yaş grubundaki öğretmenlerin iletişim kurmalarına karşılık öğrencilerin sorunlarına çözüm üretemediği, özellikle ders planı ve uygulama sürecinde sorunlar yaşadığı saptanmıştır. X kuşağı öğretmenlerine yönelik mesleki imaj da ise bu yaş grubu öğretmenlerin giyimlerine dikkat etmediği ve kişisel bakımlarının kendilerinden genç olan öğretmenlere göre daha bakımsız olduğu belirlenmiştir. X kuşağı öğretmenlerin mesleki tecrübeleri nedeniyle öğrencilerin sorunlarına ilgi ile yaklaşan ve takip eden bir yapıya sahip olması öğrenciler tarafından olumlu karşılanmaktadır. Bu yaş grubundaki öğretmenlerin derse yönelik hakimiyetleri de Y kuşağı öğretmenlerinden fazladır.

Ünsal (2015) öğretmenlerin mesleki imajlarına etki eden faktörleri araştırdığı çalışmasında Gaziantep, Adıyaman, Kahramanmaraş illerinde görev yapan 802 öğretmen ile çalışılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin mesleki imaj alt boyutlarından sosyal boyut düzeyi düşük olarak saptanmıştır. Öğretmenlerin mesleki yeterliliklerini düşük olarak tespit edilirken, iletişim boyutu da düşük olarak tespit edilmiştir. Araştırmada sonucunda öğretmenlerin cinsiyet, okul türü, mesleki kıdem, öğrenim durumu değişkenlerine göre anlamlı bir fark bulunmamıştır. Öğretmen ifadelerine göre mesleki imajı etkileyen faktörler arasında, siyasi açıdan öğretmenlere gerekli öneminin verilmemesi ve MEB’in öğretmene yüklediği anlam ve roller, eğitim politikalarındaki tutarsızlıklar, karar alma süreçlerine öğretmenlerin katılmaması ve öğretmenin pasif bir konuma itilmesi olarak tespit edilmiştir.

Türk Eğitim Derneği (2014) tarafından yapılan ve öğretmenlerin görüşlerine göre öğretmenlik mesleğine yönelik algıları arasında en önemli unsurun devlet güvencesi ve toplumsal saygınlığı nedeniyle seçildiği saptanmıştır. Öğretmenlerin görüşlerine göre, öğretmenlik mesleğinin saygınlığının gün geçtikçe azaldığı, toplum tarafından “çocuk bakıcısı olarak görülmek” ya da “ailelerin yerine getirmekten kaçındıkları sorumlulukları sağlamakla yükümlü olarak algılandıkları saptanmıştır. Karar alma süreçlerine katılmayan öğretmenlerin eğitim politikalarına etki etmemeleri verimliliklerini düşürmektedir. Öğretmenlik mesleğinde branşlara bakıldığında toplumsal düzeyde en yüksek olumsuz imaja sahip olan grup meslek lisesinde görev yapan öğretmenler olarak saptanmıştır. Özel okullarda görev yapan öğretmenler devlet okullarında görev yapan öğretmenlerden daha yüksek bir mesleki imaj algısına ve iş doyumuna sahiptir. Ayrıca 25 yıl ve üzeri öğretmenlik yapan bireylerin iş doyumu algıları diğer yaş gruplarından daha yüksek bir ortalamaya sahip olduğu saptanmıştır.

Bağçeci, Çetin ve Ünsal (2013) tarafından yapılan araştırmada Kahramanmaraş’taki farklı kademelerde görev yapan 254 devlet okulu öğretmenine yönelik mesleki imaj algılarının hangi boyutlar tarafından açıklandığı araştırılmıştır. Yapılan keşfedici faktör analizinde öğretmenlerin mesleki imajlarına yönelik algılarının iletişim, genel görünüm ve sosyal boyut olmak üzere üç boyutta açıklandığı ve bu boyutların toplam açıklayıcılığının ise %4,58 olduğu saptanmıştır (Bağçeci, Çetin ve Ünsal, 2013: 44).

Ayçiçek (2013) tarafından yapılan araştırmada okul yöneticilerinin öğretmenler tarafından belirlenen imajlarına yönelik bir çalışma yapılmıştır. Araştırma bulgularına göre okul yöneticilerinin kişisel imajlarının ortanın altı olduğu ve iletişime yönelik imajlarının da yeterli düzeyde olmadığı saptanmıştır. Araştırma bulgularına göre okul yöneticilerinin yöneticilik konusunda yeterli bilgi ve donanıma sahip olması, iletişime yönelik imaj açısından enerjisi ile öğretmenleri etkilemesi ve motive etmesi ve kişisel imaj açısından ise kıyafetlerine ve kişisel bakımına önem vermesi gerekmektedir.

Mosca ve Buzza’nın (2013) öğretmenlerin mesleki imajlarına yönelik yaptıkları çalışmada öğretmenlerin bireysel imajlarına yönelik olarak giyim tarzları ve davranışlarının imajlarını etkilediği saptanmıştır. Özellikle, bireysel bakım ve kıyafet seçimi açısından kendisine özen gösteren öğretmenlerin öğrencileri tarafından saygı duyulduğu ve güven ve otorite figürü olarak tanımlandığı ortaya konmuştur.

Karaman vd. (2013). Öğretmenlik mesleğinin toplumsal statüsü ve saygınlığına yönelik yaptıkları araştırmada, niteliksel araştırma yönetimine göre yapılan araştırmada elde edilen bulgulara göre öğretmenlik mesleğinin toplumsal düzeyde saygın bir meslek olarak tanımlanmadığı ve gereken önemim verilmediği belirlenmiştir.  Öğretmenlerin mesleklerine yönelik olarak olumsuz bir imaj algısının olduğu ve öğrenci iletişimi ve başkaları için bir şey yapmak olarak belirlenen amaç nedeniyle mesleğe devam ettikleri saptanmıştır.

Özdemir (2010) tarafından yapılan araştırmada, öğretmenlik mesleğinin ücreti ve sağlanan olanaklar açısından olumsuz özelliklere sahip olduğu ve toplumsal statüsünün ise giderek azalmaya başladığı saptanmıştır.

Eğitim Bir-Sen (2004) tarafından yapılan araştırmada öğretmenlerin mesleki imaja yönelik görüşleri araştırılmıştır. Buna göre öğretmenlerin mesleklerine yönelik olarak toplumsal statüsünün yüksek olmadığı ve devlet tarafından öğretmenlik mesleğine yeteri kadar önem verilmediği sonucu ortaya çıkmıştır. Öğretmenler kendi mesleklerini yaparken mutlu olduklarını ancak çocuklarına mesleklerini tavsiye etmedikleri dile getirmiştir.

Ocak vd. (2005) öğretmenlerin toplumsal statüsüne ilişkin yaptığı araştırmada öğretmenlik mesleğinin toplum tarafından nasıl bir imaja sahip olduğu araştırılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenlik mesleğinin diğer meslek dallarına göre saygınlık düzeyinin yüksek olduğu ve bu saygınlığın ise ekonomik faktörler tarafından değil öğretmenlik mesleğinin toplumsal imajına yönelik olumlu görüler tarafından oluştuğu belirlenmiştir.

Ch’ing-Jiang, (1994) yılında Taiwan’daki öğretmenlere yönelik yaptığı mesleki imaj çalışmasında ilkokullarda çalışan öğretmenlerin mesleklerine yönelik imaj algılarının düşük olduğunu saptamıştır. Öğretmenlerin kendilerini yetiştirmeleri açısından sorunların olduğu ve genel bilgi düzeylerinin düşük olduğu da bulgular arasında yer almaktadır.

Judge (1995) tarafından öğretmenlerin mesleki imajına yönelik yapılan araştırmada öğretmenlerin mesleki imajına yönelik algılarının pek çok farklı etki altında oluştuğu ve sosyal imajlarının toplumsal düzeyde hâkim düşünceden etkilendiği ortaya konmuştur.  Ayrıca, siyasal ve bürokratik yapı, öğretmen istihdamı, terfii, ödül sistemi ve öğretmen eğitimine verilen önemin de mesleki imajda katkısı olduğu olduğunu belirlenmiştir.

Öğretmenlerim mesleki imajına yönelik çalışmalar incelendiğinde öğrencilerin ve toplumsal düzeyde imaj ve öz değerlendirmeye dayanan öğretmenlerin mesleki imaj çalışmaları olduğu görülmektedir. Öğretmenlerin mesleki imajını, bireysel olarak dış görünüşleri, iletişim özellikleri ve toplumsal statüleri belirlemektedir. Öğretmenlerin mesleklerine ilişkin imaj düzeylerinin orta ve ortanın üzeri olduğu da görülmektedir

Kaynak: Öğretmenlerin Mesleki İmajlarının İş Doyumlarına Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, 2019: Hüseyin Onur Cansız.