McClelland’ın Başarma Gereksinimi Kuramı   

McClelland’ın ihtiyaçlar kuramı sosyal öğrenme yolu ile öğrenilen ihtiyaçların başarı, güç ve bağlanma olarak insan davranışları ile çevresel faktörlerin birleştirilmesine yönelik kuramdır. Bu kurama göre üç temel ihtiyaç bulunmaktadır (Can, Aşan Azizoğlu ve Miski Aydın, 2015: 113):

• Başarı İhtiyacı: Bireyin belli bir konuda başarma ihtiyacını belirler. İnsanların başarma ihtiyaçları kişisel olarak değişebilir. Buna bağlı olarak başarı ihtiyacı bulunan bireylerin sorumluluk almak,isteyen, amaçlarını gerçekleştirmek için gerekli çaba ve enerjiyi göstren kişiler olduğu görülmektedir.
• Güç İhtiyacı: Bu ihtiyaç, başka insanlar üzerinde güç elde etme ve yönetme ihtiyacı olan insanların özelliğine uygundur. Böylece, bireylerin etkili olmaları, yarışma özelliğine sahip olması ve statüye önem verdiği görülmektedir.
• Bağlanma İhtiyacı: İnsanların diğer insanlar ile ilişkiye girme ve bağlanma ihtiyacı sosyal bir ihtiyaçtır. Bu ihtiyacı öne çıkan insanlar, duygusal ilişkiler kurmak, sevilmek ve takdir görmek, toplumsal düzeyde kabullenilmek için çalışabilmektedir.

McClelland, ihtiyaçlar kuramında işletme içindeki davranışların hangi amaçlara yöneldiğini araştırarak insanların ihtiyaçları ile iş doyumları arasındaki ilişkide Maslow’un hiyerarşik ihtiyaçlar kuramının basitleştirmiştir (Basım, 2014: 15).

Şekil 2.6 incelendiğinde üç ana ihtiyacın birbiri ile etkileşim içinde olduğu ve bireyin iş doyumunun sağlanabilmesi için bu üç farklı ihtiyacın farklı düzeylerde iş doyumu oluşturduğu gösterilmiştir. Örneğin bireyin yönetici olabilmesi için başarı ve güç ihtiyacının olması ve bu ihtiyacını gidermeye yönelik olarak işyerinde çaba içinde olması gerekmektedir.

McClelland, insanların motivasyonunu etkileyen faktörlerin içinde bulundukları çevreden kaynaklanan sosyal faktörler de olduğunu ileri sürerek, ırk ve çevre, din, aile ve çocuk yetiştirme biçimlerinin de bireylerin motivasyonu üzerinde etkisi olduğunu ifade etmektedir. İş hayatından bireyin başarılı olabilmesi için başarı, güç ve bağlanma ihtiyaçlarından birinin benimsenmesi ya da öne çıkması gerekmektedir. Başarma ihtiyacı olan bireylerin riske girmeleri ve sorumluluk almaları iş doyumlarını belirlerken, güç ihtiyacının karşılanması için yönetsel pozisyonların verilmesi gerekmektedir. Son olarak sosyal ilişkilerin düzeyi ise bağlanma ihtiyacının karşılanma düzeyini ifade etmektedir (Erdem, 1997: 75).

Kaynak: Öğretmenlerin Mesleki İmajlarının İş Doyumlarına Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, 2019: Hüseyin Onur Cansız