Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramı

En geleneksel güdüleme kuramı olarak Maslow1un ihtiyaçlar hiyerarşisi her insanda bulunan beş hiyerarşik ihtiyacın alttan üste doğru basamak şeklinde ilerlemesi üzerine kurulmuştur. Maslow, insanların ihtiyaçlarını aşağıdaki şekilde sınıflandırmıştır  (Özkalp ve Kırel, 2016: 281):

• Fizyolojik İhtiyaçları: İnsanların yemek yene, susuzluk, barınma ve diğer fiziksel ihtiyaçlarını kapsamaktadır.
• Güvenlik İhtiyaçları: İnsanların fiziksel ve ruhsal açıdan güvenliğini kapsamaktadır.
• Sosyal İhtiyaçlar: İnsanların sevgi ve ait olma ihtiyaçlarını kapsamaktadır.
• Saygı İhtiyaçları: İnsanların kendisine saygı duyma, başarma ve özerklik gibi ihtiyaçlarını kapsar.
• Kendini Gerçekleştirme İhtiyaçları: İnsanların yeteneklerine ilişkin olarak amaçlarını gerçekleştirme ve kendi potansiyelini göstermesidir.

Bu ihtiyaçlar doğuştan gelen ve insan davranışlarına yön veren ihtiyaçlardır. Bu ihtiyaçlardan en alt basamaktaki ihtiyaç karşılandığında aşağıdan yukarıya doğru ilerlemekte alt basamaktaki ihtiyaç giderildiğinde artık davranışları etkileyememektedir  (Süral Özer ve Topaloğlu, 2008: 2). Belli bir hiyerarşiye sahip olan bu ihtiyaçların karşılanmasında bireysel farklılıklar oluşabilmektedir. Bu anlamda yöneticilerin çalışanların hangi ihtiyaçlara sahip olduğunu bilmesi ve gerektiğinde bu yönde hareket etmesi bireyin iş doyumunu arttıracak bir özellik taşımaktadır (Koçel, 2010: 623). Ayrıca bir alt basamaktaki ihtiyacın karşılanmasından sonra bir üstteki basamaktaki ihtiyaçlar karşılanmadığında çalışanın motivasyonu azalacağından iş doyum düzeyi de düşebilmektedir. Görüldüğü gibi Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi motivasyon teorisi olarak çalışanların ihtiyaçlarının nasıl giderileceğine yönelik olarak kullanılmaktadır. Çalışanın ihtiyacı giderildiğinde üzerindeki baskı azalacak ancak zamanla diğer ihtiyacın giderilmesi yönünde talepleri artabilecektir bu da iş doyum algısını etkilemektedir (Dikici, 2005: 54).

Şekil incelendiğinde Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi basamakları görülmektedir. Bu basamaklardan en alttaki basamaktaki ihtiyacın giderilmemesi halinde diğer basamağa geçilemeyeceği ve bireyim motivasyonu sağlamak için hiyerarşik bir ilerleme gerektiği ortaya konmuştur  (Süral Özer ve Topaloğlu, 2008: 2).

Kaynak: Öğretmenlerin Mesleki İmajlarının İş Doyumlarına Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, 2019: Hüseyin Onur Cansız