Liderlik Türleri: Otantik Liderlik 2

Otantiklik eski Yunanlıların ‘kendine karşı doğru ol’ öğüdü ile yapı olarak eski Yunan zamanına dayanmaktadır (Walumbwa vd., 2008: 89-90). Otantikliğin tarihi ve köklerinin değerlendirmesi felsefe ve psikoloji alanlarında Harter (2002) ve Erickson (1995) tarafından yapılmıştır. Özellikle hümanist psikologlar Carl Rogers (1959-1963) ve Maslow’un (1968-1971) yazdıkları konuyla alakalıdır. Rogers ve Maslow kendini gerçekleştiren, doğal yetenekleriyle uyum içinde olan, kendilerini ve hayatlarını açık, doğru bir şekilde gören kişilerin gelişimi üzerinde dikkatle durmuşlardır (Avolio ve Gardner, 2005:319). Son yıllarda otantikliğin yapısı Deci ve Ryan, Kernis gibi sosyal psikologlar tarafından da kuramsal gelişmeler ve ampirik araştırmalar yoluyla açıklanmış ve tanımlanmıştır (Walumbwa vd., 2008: 93).

Son zamanlarda kamu şirketi skandallarında, yönetimi kötüye kullanmada, kamu ve özel kuruluşların karşı karşıya kaldıkları daha geniş toplumsal sorunlarda oldukça yüksek düzeyde bir artış, otantiklik ve otantik liderliğe karşı ilginin artmasına katkı sağlamıştır (Walumbwa vd., 2008: 90). Luthans ve Avolio (2003), Seligman (2002) gibi bilim adamları ve George (2003) gibi uygulayıcılar bu isimler arasındadır. Bu ilgi Haziran 2004’te Nebraska’da düzenlenen Gallup Liderlik Enstitüsü Zirvesi’nin açılışı için itici güç sağlamış ve otantik liderlik gelişimi özel bir konu olarak ele alınmıştır (Avolio ve Gardner, 2005:316).

Çıkarlara verilen önem, güven duyulabilecek liderlere duyulan ihtiyacın artmasına neden olarak çalışanların liderlerinden beklentilerini değiştirmiştir. Bu değişim ile birlikte umut, iyimserlik, öz-bilinç ve esneklik özelliklerini taşıyan liderlere yönelim artmıştır. Bu noktada liderliğin ahlaki ve etik boyutlarının tartışıldığı, anlam üzerine yoğunlaşan liderlik yaklaşımları gündeme gelmektedir (Kesken ve Ayyıldız, 2008:730). Otantik liderlik de sıralanan özellikleri bünyesinde barındıran bir yaklaşımdır.

Daha önce de ifade edildiği gibi, otantiklik eski Yunanlıların ‘kendine karşı doğru ol’ öğüdü ile yapı olarak eski Yunan dönemine dayanmaktadır. Otantiklik yeni bir kavram olmasa da, yönetim litaratüründe otantik liderliğin nasıl meydana geldiği üzerine yeniden canlanan bir ilgi vardır. Otantiklik kavramı ile ilgilenen bütün yazarlar otantik liderliğin “kendine karşı doğru olmak”tan daha fazla bir anlam içerdiğini ileri sürmektedirler (Walumbwa vd., 2008: 89-90). Otantikliğin tarihi ile ilgili felsefe ve psikoloji alanlarında Harter (2002) ve Erickson (1995) tarafından yapılan değerlendirmeler, Carl Rogers (1959-1963) ve Maslow (1968-1971) gibi hümanist psikologların yazdıkları önemlidir. Bu nedenle, hümanistik psikolojinin bu fikirleri otantik liderlik gelişimi hakkında düşünmek için entelektüel miras sağladığı söylenebilir (Avolio ve Gardner, 2005:319-320).

Bir liderin tutum ve davranışlarıyla astları üzerinde ne gibi etkiler bıraktığını bilmesi önemlidir. Astlarından liderlik tutum ve davranışlarına karşı alacağı tepkileri incelemek, kendisi hakkında bildiklerini ve bilmediklerini belirlemek açısından çok yararlıdır. Bir liderin karakteri, huyu, güçlü ve zayıf yönleri, beceri ve yetenekleri için kendisi hakkında yargılara varması, bundan sonra atacağı adımlarda kendisine yararlı olur. Bu nedenle lider, öncelikle kendini bilmeli, tanımalıdır (Budak ve Budak, 2004:380-381). Bu yaklaşımla, otantik liderler Avolio, Luthans ve Walumbwa (2004:4) tarafından “kendi düşünceleri, davranışları ve diğerleri tarafından nasıl algılandıklarının farkında olan, kendilerinin ve diğerlerinin değerleri, ahlaki bakış açıları, bilgileri ve kuvvetli yönlerini bilen; içinde çalıştıkları ortamı bilen, kendine güvenen, umudu olan, iyimser, kendini çabuk toparlayabilen (esnek) ve yüksek ahlaki karakter sahibi kişiler” olarak tanımlanmıştır (Avolio ve Gardner, 2005:321).

Sparrowe (2005:420), de benzer şekilde, otantiklik kavramını pozitif psikoloji ile bütünleştirerek, otantik liderleri; güvenilir, umutlu, iyimser ve esnek bireyler olarak tanımlamıştır.

Başka bir tanımlamaya göre otantik liderler, etik yargılama yeteneğine sahip olan, farklı bakış açısı ile bakabilen ve verdiği kararları kendi ahlaki değerleri ile karşılaştıran kişilerdir (Brown ve Trevino, 2006:599).

Otantik liderliğin merkezinde “kendine karşı dürüst olmak” vardır. Kendine karşı dürüst olmak öz-farkındalık gerektirir. George’a göre (2003) öz farkındalık, liderin eşsiz amacını açıklamaktadır: Amacınızı belirlemek için öncelikle kendinizi, ilgilerinizi ve temel güdülerinizi anlamanız gerekmektedir (Sparrowe, 2005:420). Özfarkındalık ayrıca kişinin özünü oluşturan bileşenlerin tam anlamıyla bilincinde olma yeteneğinin bir ölçüsüdür (Klenke, 2007:77). Otantik liderlik süreci öz-farkındalık ve öz-denetim davranışlarını hem liderler hem takipçiler adına olumlu olarak etkilemektedir (Illies vd. 2005:376).

Kumar’a (2007:8) göre de, öz-farkındalığı yüksek olan, her durumun ahlaki yoğunluğunu algılayan, normatif çözümler yaratmak için ahlaki hayal gücü sergileyen kişi otantik bir liderdir. Etkili bir lider, paydaşların liderinin otoritesini meşru olarak algılaması için farklı ahlaki gerginliklere hakim olmak ve ahlaki farkındalık ve karar vermede (içtenliği, güvenirliği, gerçekliği ve geçerliliği yansıtacak şekilde algılanmalı ) otantiklik sergilemek zorundadır.

Hannah vd. (2005:46-51), otantik liderlerin özellikle kompleks ve gelişmiş ahlaki boyutu ile birlikte çok gelişmiş bir öz-kavrama/benlik algısına (self-concept) sahip olmalarını önermektedirler. Öz-kavrama/benlik algısı; ahlaki algı ve karar verme olgularının arkasındaki öncelikli bir kaynak olarak görülmektedir. Yazarlar, otantik liderliğin; 1) bir liderden yayılan, 2) yüksek düzeyde gelişmiş ahlaki bir özkavrama yapısında yetenekler ve güdüler tarafından yönlendirilen, 3) liderin erdemi ve fedakarlık gösterme isteği tarafından beslenen bir süreç olduğunu ifade etmişlerdir.

Daha fazla bilgi için şu teze göz gezdirebilirsiniz: