İş Doyumu Nedir?

İş Doyumunun Tanımı

İş doyumu bireyin işine karşı geliştirdiği bir tutumdur. Tutum, bir nesneye, olaya ya da olguya yönelik olarak elde edinilen görüş ve duyguların bileşimi olarak tanımlanmaktadır. Bireyin, duygu ve düşünceleri ile oluşan ve inanç sistemi, norm ve değerler ile şekillenen tutumlar, davranışlarının temelini oluşturmaktadır. Bir olaya ilişkin tutum, o olaya ilişkin olarak oluşan değerlerin bir ortalamasıdır. Bu nedenle tutumların oluşabilmesi için farklı ve çok boyutlu bilgilerin ortak bir eğilimi yansıtacak şekilde işlenmesi gerekmektedir (Kayaoğlu, Gökdağ ve Kırel, 2011: 70-71).

Günümüzde iş doyumu ile ilgili pek çok farklı tanım bulunmaktadır. Çalışma hayatındaki önemli bir araştırma konusu olarak iş doyumu, bireylerin işleri ile ilgili bütün boyutları değerlendirerek elde ettikleri bir sonuçtur. Bu sonuca göre işin niteliği, ücret, iş arkadaşları, çalışma yerinin fiziki koşulları ve bireyin işinden beklediği faktörler değerlendirilir ve çalışanın duygusal bir bakış açısı ile oluşturduğu memnuniyet düzeyi iş doyumu olarak tanımlanır (Çetin ve Basım, 2011: 84). İş doyumu bireyin,  işine yönelik olarak geliştirdiği bir uyumun sonucudur. Bu uyum, bireyin işinden beklentileri ve ihtiyaçlarının karşılanması ile oluşur ve işine duyduğu memnuniyet düzeyi ile belirlenmektedir  (İşcan ve Sayın, 2010: 198). Bu anlamda iş doyumu, çalışanların ücretleri, çalıştıkları işyerinin kültürü ve fiziki şartları, yönetim biçimi, çalışanın çalışarak elde ettiği ödüller, sosyal statüsü ve iş arkadaşlarına yönelik olarak pozitif ve negatif görüşlerinin bir toplamı iş doyumu olarak tanımlanabilir (Dikici, 2005: 49)

İş doyumu, bir diğer tanımda bireylerin işleri ile ilgili bütün özellikleri analiz ederek edindiği genel bir duygu durumu ifadesi kullanılmıştır (Robbins ve Judge, 2012: 27). Organizasyonların başarısı üzerinde etkisi olan iş doyumu bireyin işine karşı geliştirdiği tutumdur. Bireyin işine karşı tutumları olumlu ise iş doyumu yüksektir. Aksi halde iş doyum düzeyinin düşük olduğu söylenebilir (Özkalp ve Kırel, 2016: 113). Tanımlarından anlaşılacağı gibi iş doyumu genellikle memnuniyet olgusu ile açıklanmaktadır. İş doyumunda çalışanların işlerinden elde ettikleri maddi ve manevi kazanımların yanı sıra, çalışırken etkilendiği işyeri kültürü, işin özellikleri ve çalışma ortamının durumunu genel bir değerlendirme ile tek bir tutuma bağlaması ile iş doyumu belirlenir. Bu anlamda olumsuz bir memnuniyet algısı ile olumlu memnuniyet algısı arasında iş doyumu oluşabilmektedir (Çağlar, 2005: 155).

İş doyumunun bir tepki ve cevap olarak tanımlanmasında işin ve işi yapan bireyin etkileşiminden kaynaklanan özellikler ön plana çıkmaktadır. İş hayatı bireyin istediği ve arzu ettiği durumlara sahip olduğu kadar istenmeyen durumlar da oluşabilmektedir. İşine yönelik beklentileri olan insanların, bu beklentilerin karşılanma oranına uygun bir şekilde verdikleri cevap iş doyumunun belli bir düzeye ulaşması ile sonuçlanacaktır (Kantar, 2010: 19). İş doyumu bireylerin sahip oldukları işlere göre değişebildiği gibi aynı işyerinde aynı iş pozisyonunda çalışan bireyler arasında da farklılık gösterebilmektedir. Bu nedenle çalışanların iş doyumu dinamik bir yapıya sahiptir ve her birey için öznel değerlendirme ile iş doyumu belirlenir (Silah, 2005: 115).

İnsanların hayatlarını sürdürmek için çalıştıkları işyerinde mutlu olmaları ve çabalarının karşılığını almaları ile performansları arasındaki çalışmaların odak noktası iş doyumuna yönelik araştırmalardır. Çalışanların işe yönelik beklentilerinin karşılanma düzeyine uygun oluşan tutumları iş doyumu olarak tanımlanmaktadır. Bu tutumun oluşmasında bireyin kişilik özellikleri ile psikolojisi önemli ölçüde rol oynar. Genel bir yaklaşım olarak iş doyumuna ilişki bu tutumun olumlu ya da olumsuz olma ihtimali bulunmaktadır (Barutçugil, 2004: 386-388). İş doyumunun tanımlarında anlaşılacağı üzere çalışanların duygusal tepkileri çok boyutlu ve farklı faktörlerin etkisi altında belirlenmektedir. Çalışanların iş doyumunu etkileyen faktörler açısından ele alındığında içsel ve dışsal doyum iki farklı biçimde çalışanın genel doyum düzeyini belirlemektedir. Bunlardan birincisi olan dışsal doyum ücret, işletmenin yönetim şekli ve karar alma model, ödüller sonucunda belirlenir. İçsel doyum ise bireyin işinde kendisini gerçekleştirme ve başarma duygusu ile belirlenmektedir (Deniz, 2005:311).

Kaynak: Öğretmenlerin Mesleki İmajlarının İş Doyumlarına Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, 2019: Hüseyin Onur Cansız