Herzberg’in Çift Faktör Kuramı  

Çift faktör kuramı inşaların işiyle ilgili olarak onları memnun edecek faktörlerin neler olduğuna yönelik araştırmalar ile ortaya çıkmıştır. Herzberg, insanların işinde kendilerini memnun eden faktörler ile kötü hissettikleri faktörlerin birbirinden ayrıldığını ve farklı bir yapıya sahip olduğunu ifade etmektedir. Herzberg’e göre başarı, tanınma, gelişme gibi faktörler iç faktörler olarak iş doyumuna yönelik iken yönetim politikası, iş koşulları ve iş arkadaşları gibi faktörler ilse iş doyumsuzluğu ile ilgilidir (Özkalp ve Kırel, 2016: 2284-285). Aşağıdaki şekilde hijyen ve motivasyon faktörlerinin iş doyumuna olan etkisi gösterilmektedir.

Şekil 2.7 incelendiğinde Herzberg’in kuramı incelendiğinde bireylerin ihtiyaçları belli bir düzen içinde değildir. İnsanlar iki farklı bölümde incelenen ihtiyaçlarından hijyen ihtiyaçlarını karşılamadığında iş doyumsuzluğu yaşanmaktadır. Bir başka ifade ile çalışanların iş yerinde ücret, yönetim politikası, çalışma koşulları ve bireysel ilişkilere yönelik ihtiyaçları iş doyumu ile ilgili değildir. Motive edici faktörler olan başarı ve tanınma duygusu, işin kendisi ve kişisel gelişim ise karşılandığında iş doyumu ortaya çıkacaktır konmuştur  (Süral Özer ve Topaloğlu, 2008: 11). Motivasyon-Hijyen Kuramı olarak da tanımlanan kuramda, ikili faktör oluşmasının temeli çalışanların iş doyumu ve doyumsuzluğunun farklı faktörlere bağlı olmasıdır. Kuramsal olarak karmaşık bir yapıya sahip yaklaşımda motive edici faktörlerin karşılanması ile iş doyumu yaşanmasına karşılık hijyene yönelik ihtiyaçlar karşılanmadığında aynı zamanda iş doyumsuzluğu da oluşabilmektedir. Bir anlamda iş doyumu ve doyumsuzluğunun aynı anda yaşanması her iki tutuma yol açana faktörler iki ana başlık altında toplanması nedeniyle oluşmaktadır (Dikici, 2005:57). Bu nedenle hijyen ve motive edici faktörlerin etkileşiminde bileşim önemlidir. Hijyen faktörlerinin çalışanların iş doyumunu azaltacak düzeye gelmesi, çalışanın işinden soğumasına ve ayrılma eğilimine sahip olması anlamına gelecektir. Ancak bu faktörler sağlandıktan sonra da çalışanların iş doyumu artış kaydetmeyecek ve bu şartlar sağlandıktan sonra motive edici faktörlere bağlı olarak çalışanın iş doyumu artacak ya da azalacaktır (Eren, 2017: 514).

Kaynak: Öğretmenlerin Mesleki İmajlarının İş Doyumlarına Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, 2019: Hüseyin Onur Cansız