H. Fayol’un Yönetim Kuramı ve Liderlik

Fayol, yöneticilerde bulunması gereken en önemli niteliğin yönetsel yetenek olduğunu ve hiyerarşik yetki düzeyi arttıkça, bu yeteneğin de öneminin arttığını belirtmiştir (Fayol, 2008: 12). Fayol’un resmi yönetici sıfatının getirdiği yetki dışında, yöneticide bulunması gereken vasıfları; zeka, bilgi, tecrübe, manevi kıymet, amirlik karakteri olarak ifade etmiştir. Ayrıca iyi bir yönetici olabilmenin, şahsi idarecilik meziyetinin yasal yöneticilikle birlikte olması halinde mümkün olacağını vurgulamıştır. İyi bir yöneticinin diğer önemli bir vasfının ise sorumluluğu hem kendinin taşıması hem de etrafına bizzat cesaret yaymasıdır (Fayol, 2008: 25-26). Bu özellik ise bugün liderlerin başlıca özellikleri arasında sayılmaktadır.

Fayol’un eserinde dikkat çeken diğer bir nokta çalışanlar arasındaki birliği ve uyumu sağlama görevinin de “yöneticiye” verilmiş olmasıdır (Fayol, 2008: 49). Fayol’un “çalışanlar arasında birlik” ilkesi çalışanlar arasında çıkabilecek olası çatışmaları önceden önlemeye yönelik olduğu ifade edilebilir. Liderlerde aranan özelliklerden biride çatışmaları yönetmesi ve çalışanları uyum içinde belirlenmiş hedefe yöneltmektir. Dolayısıyla Fayol liderde aranan “çalışanlar arasında birliği ve uyumu sağlama” özelliğini ilk kez bir ilke olarak ifade etmiş kişidir.

Fayol’un ideal yönetici ile ilgili görüşlerini şu şekilde açıklamıştır: “ideal yönetici kendisine sunulan idari, teknik, ticari, mali vs. tüm konuları halledebilme gücüne sahip olmakla beraber, gerek fikirce ve gerek vücutça sağlam ve yöneticilik makamına yüklenen ilişkileri yönetim, kumanda ve kontrol gibi ağır yüklere karşı koyabilecek derecede yeterli bir güce sahip olan kişidir” (Fayol, 2008: 88). Ayrıca Fayol iyi yöneticilikten bahsederken tarafsızlık ve adaletle yönetiminde üstünde durmuştur. Buna göre yönetici, örgüt çıkarlarını gözeterek tarafgirlikten uzak durmalı ve gerekirse patron
tarafından gelebilecek suistimallere bile mahal vermemelidir.

İşe alınan personelin hangi şartlarla ve sözleşmeyle anlaşılmışsa ona göre uygulanmasının da sağlanması yöneticinin görevidir. Elbette bu sözleşmelerin süreleri vardır ve öyle bir zaman gelir ki yönetici sözleşme hükümlerini örgütün çıkarlarına ters düştüğünü görerek değiştirmek durumunda da kalabilir. Bu gibi durumlarda yönetici örgütün çıkarlarını gözetmek durumundadır (Fayol, 2008: 122).

Fayol etkili bir yöneticinin bizzat kendisinin iyi bir örnek olması gerektiğini ifade etmektedir. Bu şekilde yönetici ceza yöntemini uygulamasına çok gerek kalmadan itaati sağlayabilecektir. Çalışanlarının itaatini sadece ceza korkusuyla değil bizzat iyi örnek olarak sağlaması da yöneticinin görevi sayılmıştır. Yöneticinin işe tam vaktinde gelmesi çalışanlarında aynı tutumun takınmasını ve yöneticiye olan saygılarını pekiştirecektir (Fayol, 2008: 123). Yönetici sadık, çalışkan ve cesaretli olursa çalışanlarda onu örnek alacaktır.

Çalışanlar arasında birlik, teşebbüs ve sadakat fikirlerinin hakim olmasına çalışmak yöneticinin üstlenmesi gereken bir diğer görev olarak ifade edilmiştir. Esas önemli olan yetenekli çalışanlara güvenerek ve onlara önemli görevler yükleyerek yönetimin ayrılmaz bir unsuru haline getirmektir (Fayol, 2008: 126).

Fayol’un “Genel ve Endüstriyel Yönetim” adlı eserinden anlaşılan iyi bir yöneticinin vasıflarının liderlikle vasıflarıyla örtüştüğüdür. Fayol’a göre yöneticilerin zeki, çalışkan, iyi eğitimli, kendini geliştirmeye istekli olmaları gerekmektedir. Buna göre vizyon sahibi olma, çalışkan, cesaretli ve sadık olma yöneticide aranan vasıflar olduğu kadar liderlerden beklenen vasıflardan olduğu söylenebilir. Fayol üst kademe yönetiminin işlerini kolaylaştırmak ve başarıya ulaşmak için kendi şahsi fikirlerince en uygun gördükleri ilkelerin hangileri olduğunu ve o ilkelerin uygulamasında en uygun yolların neler olduğunu ortaya koymalıdırlar.

Fayol adı geçen eserinde ayrıca büyük işletmelerden orta ve alt kademe işletmelerine kadar başlarında bulunan yöneticilerin niteliklerinin neler olması gerektiğini ortaya koymuştur.

Kaynak: Yönetim Kuramlarının Liderlik Konusuna Yaklaşımları Yüksek Lisans Tezi, F. G. HALİLOĞLU, 2013, Sayfa: 110-111

YÖNETİM KURAMLARI
Klasik Yönetim Kuramları
Bilimsel Yönetim – Taylorizm
Yönetim Kuramı – H. J. Fayol
Bürokrasi Kuramı – Max Weber