Eğitimin Yerinden Yönetimi

Ders Notları • 5 sene önce

Holmes, eğitimin yerinden yönetiminde politikaların yapılması, seçilmesi ve uygulanması arasındaki ayrıma dikkat edilmesi gerektiğini ifade ettikten sonra, hangi eğitim sorunlarının (eğitimin amaçları, finansmanı, yönetimi, örgüt yapısı, programları, öğretmen yetiştirme vb.) yerinden yönetim kapsamına alınıp alınmayacağına titizlikle karar verilmesi gerektiğinin altını önemle çizmektedir.

Hurst, eğitimin yerinden yönetimini, eğitimle ilgili bazı karar verme alanlarında karara katılmada bir araç olarak görmektedir. Karar vermeye katılmanın düzeyi, hangi karar verme alanlarında katılmanın gerçekleşeceği ve bu karar verme alanlarından hangilerinin okul, yerel ve ulusal düzeyde yönetileceği noktalarını ana noktalar olarak görmektedir. Bu karar verme alanları; harcama ve kaynakların paylaşımı, öğretmen yetiştirme ve işlendirimi(istihdam), öğretim dili, eğitim programları, sınavlar, ders kitapları, binaların yapımı, onarımı ve bakımı, öğretim yöntemleri ve akademik takvimin belirlenmesi vb. olarak ele alınabilir.

Eğitimin yerinden yönetimi denilince genellikle akla gelen yerinden yönetim biçimi örgütseldir ve birtakım amaçların gerçekleştirilmesi için eğitimin örgütsel yapısında köklü değişiklikler yapılmasını ifade eder. Türkiye bağlamında ise eğitimin yerinden yönetimi ancak ve ancak diğer bazı düzeltim (reform) çalışmalarıyla koşut olarak ele alınmak zorundadır. Başka bir deyişle eğitim dizgemizde köklü bir değişimin yapılması, anayasada, kamu yönetiminde ve siyasal yaşamda birtakım köklü değişimlerin yapılmasını gerekli kılmaktadır. Tüm bu değişimler, Türkiye Cumhuriyeti’nin tekçi (üniter) yapısı, laik-demokratik, çok partili parlamenter bir cumhuriyet olma özellikleri korunarak yapılabilir. Bu noktanın vurgulanması son derece önemlidir; çünkü Türkiye’de eğitimin yerinden yönetimi yerine yanlış bir biçimde `yerelleşme, ‘eğitimin yerel yönetimi’ ya da `mahallileşme’ diyerek kamuoyunda boy gösteren kesimler mevcuttur.

Bunun içindir ki anlamı Türkiye’de tam ve yaygın olarak bilinmeyen yerinden yönetim ve eğitimin yerinden yönetimi kavramları birçok eğitimci, eğitimbilimci, bürokrat, siyasetçi ve eğitim üzerine kafa yoran insanlarımız tarafından haklı olarak kuşkuyla karşılanmaktadır. Ne var ki eğitim dizgemizin son derece katı, özekçi (merkeziyetçi), bürokratik, yavaş işleyen, çağımızın ve halkımızın gereksinimlerine yanıt veremeyen, antidemokratik, kapalı, nitel ve nicel olarak etkili olamayan yapısı ve işleyişi değiştirilmek durumundadır.

Yerel yönetimlerin güçlendirilerek ve yeniden yapılandırılarak eğitim, kültür, sağlık, esenlik ve trafik hizmetlerinin yerinden yönetimi Türkiye’nin gündemine çoktan girmiş” ancak hak ettiği gerekli önceliği bir türlü alamamıştır. Hemen her hükumet kamu yönetiminindeki özeksel ve yerinden yönetim arasında halen ezici bir şekilde özeksel yönetim lehine var olan dengeleri, yeniden düzenlemek eğilim ve istemine sahip olduğunu dile getirmiştir. Bu değişim isteği, yukarıda sözünü ettiğimiz yerinden yönetim anlayışı ile çakışmaktadır ve yerel yönetimler eğitim, kültür, sağlık, trafik, esenlik ve benzeri hizmetlerin yerinden yönetimini kapsamak durumundadır.

Eğitimin yerinden yönetimi bağlamında yapılması öngörülen merkezi, yerel ve okul düzeylerindeki köklü değişiklikler şöyle ele alınabilir. Bilindiği gibi Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) merkez, taşra ve yurtdışı örgütlerinden oluşan bir süper sistemdir. MEB’in halen var olan merkez örgütü beş başlık altında incelenebilir. Bunlar:

Bakanlık Makamı
Ana Hizmet Birimleri (16 genel müdürlük)
Yardımcı Hizmet Birimleri (11 daire başkanlığı, Personel Genel Müdürlüğü ve Savunma Sekreterliği)
Danışma ve Denetim Birimleri (Teftiş Kurulu, APK Kurulu, Hukuk Müşavirliği, Bakanlık Müşavirliği ve Basın ve Halkla ilişkiler Müşavirliği)
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı
Sürekli Kurııllar (Milli Eğitim Şurası, Müdürler Kurulu, Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kurulu, Öğrenci Disiplin Kurulları ve özel Ihtisas Kurulları)
Bağlı Kuruluşlar (Milli Eğitim Akademisi, Yüksek öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu Genel Müdürlüğü, Film, Radyo ve Televizyonla Eğitim Merkezi).

Kaynak: Eğitimin Yerinden Yönetimi, Ahmet Duman