Ebulfez Elçibey’in Liderlik Analizi

Bu rapor, Ebulfez Elçibey’in 1970-95 yıllarında Azerbaycan’daki siyasi, örgütsel faaliyetlerinin; liderlik bağlamında değerlendirmesini içermektedir.

Dönüştürücü Liderlik: David Hughes, dönüştürücü liderliği “bir vizyon yaratma, bu vizyon doğrultusunda örgütü harekete geçirme ve yeni eğilimlerin sürekliliğini sağlamak için; teknik, politik ve kültürel sistemleri değiştirmek yoluyla örgütü yeni eğilimlerin gereklerine göre düzenleme süreci” biçiminde tanımlamıştır

Kaynak: “Yerel Yönetimler Açısından Dönüştürücü Liderlik: Belediye Çalışanlarına Yönelik Bir Araştırma, Semra TETİK, Yönetim ve Ekonomi, Yıl:2014 Cilt:21 Sayı:1”

Ebulfez Elçibey; başarılı olsun, olmasın bazı hamleleri, ülkesini ve toplumunu dönüştürmeye yöneliktir. Bunlardan bazıları Sovyetlerin etkisinin kırılmaya başladığı dönemlere tekabül eder. Örnek olarak:

• Laik, Atatürk ilke ve inkılâplarını uygulayan, Moskova’nın etkisinden kurtulmuş, büyük bir Azerbaycan oluşturma arzusu,
• Ülkede işgalci konumunda olan tüm Sovyet askerlerini çıkartma arzusu,
• Sovyetlerin etkin olduğu “Birleşik Devletler” topluluğuna girmeme fikri,
• Ruble’nin yerine Azerbaycan’ın milli parasını basmak,
• Ekonomik bağımsızlık adına, Hazar gölündeki petrolü işlemek için, Batılı devletlerden bazı şirketlerle konsorsiyum oluşturup, Türkiye’yi de dahil etmeye çalışması,

Elçibey’in Dönüşümcü Liderlik özellikleri taşıdığını gösterir niteliktedir. Ancak bu dönüşümleri sağlamada yaşadığı zorlukları da göz önünde bulundurduğumuzda, mevcut siyasetin pek de Elçibey’in lehinde olmadığını söyleyebiliriz.

Vizyoner Liderlik: “Bir vizyonun örgütsel yaşamda kurumsallaşması, emirlerle ya da baskıyla gerçekleşmez. Vizyon, daha çok bir ikna sözleşmesidir; iş görenler ve örgüt tarafından doğru algılanan ve zamanlaması doğru olan, iş görenlerde coşku ve bağlılık oluşturan bir sözleşmedir.”

Kaynak: “Okul Yöneticisinin Vizyoner Liderlik Rolü, Haydar Durukan, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) Cilt 7, Sayı 2, (2006), 277-286”

Elçibey’in mücadele azminin, kurumsallaşmaya başladığı yıllar, Azerbaycan Halk Hareketini kurduğu yıllara tekabül eder. Ancak öncesinde de öğretim görevlisi olarak çalıştığı dönemlerde bir takım girişimlerde bulunur. Malik Mahmudov, Halim Hasayev, Rafık İsmailov ve Elçibey dörtlü bir grup oluşturur ve bu gruptaki her üyenin üçer kişiyi yanına çekmesi istenir. Buldukları kişilerin de 5’er taraftar bulması gerekir. Ancak bu teknikle mücadeleyi istedikleri seviyelere getirememişlerdir. İki sebebi vardır, teoriyi aksiyona dökmekteki tecrübesizlikleri ve Rus KGB’si. Başarılı olunamayınca grup dağılır ve bireysel propaganda dönemi başlar.

Sonraki yıllarda “Azerbaycan Halk Hareketi” kurulur.

“Azərbaycanın ən yeni tarixi “Azadlıq” meydanından başlayır. Rus-Sovetimperiyasına meydan oxuyan milyonların qatıldığı o meydanda bu gün 25 illiyini qeyd etdiyimiz Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin əsası qoyuldu. 18 gün davam edən, sonda amansızcasına dağıdılan Meydan hərəkatı Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin simasında keyfiyyətcə yeni mərhələyə – təşkilatlanma mərhələsinə daxil oldu.”

Kaynak: http://axcp.biz/12-tarixin_teskilati__teskilatin_tarixi

Elçibey bu halk hareketini, zamanla daha kurumsal bir hale getirmiştir ve ortaya çeşitli başlıklar altında “vizyonlar” koymuştur. Ortaya koyulan vizyonlar şu başlıklardadır:

• Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin təsisi haqqında.
• Azərbaycan dövlət suverenliyi haqqında.
• Azərbaycan SSR-nin iqtisadiyyatı haqqında.
• Azərbaycan Demokratik Respublikası haqqında.
• DQMV-də Xüsusi İdarə Forması haqqında.
• Azərbaycan SSR-nin bəzi yerlərindəki xüsusi vəziyyət haqqında
• Siyasi məhbuslar haqqında.
• Türk xalqlarının müasir dövrdə vəziyyəti və vəzifələri haqqında.
• SSRI-də milli münasibətlər haqqında.
• Ölkədəki ictimai-siyasi vəziyyət haqqında

Elçibey; bu ideali ve vizyonu, takip edenlerine sunmuş ve aldığı destekle meclise girerek vizyonlarını gerçekleştirme şansı bulmuştur. Mücadelesini kurumsal bir hale getirmiştir.

Ebulfez Elçibey, hedeflerini büyük bir oranda yerine getirebilmiş değildir. Onun dönüşümcülüğü de vizyonerliği de büyük oranda fikirsel çerçevede sıkışıp kalmıştır. Bunun sebepleri türlüdür. İlk etapta arkasında yalnızca niteliksiz bir halk kitlesi oluşmasındandır. Hiçbir askeri güce sahip olmayan bu kitle, Hüseyinov’un askeri darbesiyle birlikte geriye çekilmiştir. Askeri darbenin ardından ise Elçibey, Bakü’yü terk ederek, Nahçivan’a çekilmiş ve mücadelesini sessizce sürdürmüştür. Elçibey, ülkeler nezdinde desteklenseydi, Azerbaycan dönüşümünü sağlayacak ve kurduğu vizyona uygun kimi hamleler yapabilecekti. Ancak dilediği gibi olmadı. Daha farklı liderlik özellikleri taşıyan Aliyev ve Hüseyinov iktidarı ele geçirdiler ve Elçibey tarih sahnesinde cılız ama güçlü bir sesi temsil etmiş oldu.

+ Ebulfez Elçibey’i anlatan sunum dosyası için: Ebulfez Elçibey Sunum