Çocuklarda Duygusal Gelişim

Duygu, belirli nesne, olay veya bireylerin insanın iç dünyasında uyandırdığı izlenimdir. Sezmek; açık bir kanıt olmaksızın olmuş veya olacak bir şeyi anlamak, kestirmek, hissetmek olarak ifade edilebilir. Bireyin duygusal gelişiminin, kişinin yaşamaya, yaptığı işe yönelik olan sevgi, korku, nefret, ilgi, tutum ve güdülenmişlik gibi özellikleri kapsadığını belirtir. Duygusal gelişimle ilgili olarak; duygu, heyecan, refleks, haz ve elem kavramlarından söz etmek mümkündür. Duygular, bütün duyu organları ile ilişkilidir. Bu nedenle kişiden kişiye değişiklik gösterebilir.

0-12 yaş arasındaki çocukta yer alan duygusal tepkileri şöyledir: Gülme, ağlama, korku, öfke, inatçılık, kıskançlık ve saldırganlık. Watson ise, 1919’da geliştirdiği teorisinde, insanların doğuştan üç çeşit duygu getirdiklerini belirtir. Bunlar sevgi, korku ve öfkedir.

Çocuğun kişiliğinin yapılanmasında ilk iki yılın önemli olduğunu vurgulanır Çocuğun güven duygusunu geliştirmesi, onun yaşamında en önemli rolü oynayan annesiyle olan ilişkisiyle bağlantılıdır. Çocuk, annesinin kendini bırakmayacağına ve kendisine önem verdiğine inanırsa, güven duygusu doğal olarak gelişme kaydeder; annesinin kendisiyle sürekli beraber olacağına ve kendisine önem vereceğine inanamazsa, onda güvensizlik duygusu artar.

Çocukta korkunun en çok ortaya çıktığı dönem çocukluktur. Bunun asıl sebebi de iki-altı yaşlar arasındaki çocukların, bilgileri, işlem öncesi bir anlayış düzeyinin ötesinde özümleme ve uyarlama yeteneğinden yoksun olmalarıdır. 0-12 yaş çocuğunda görülen diğer bir duygusal tepki de öfkedir. Küçük çocuklar öfkelerini genellikle ağlayarak gösterir. Tepkisiz çocuk, her söylenene boyun eğen çocuk gibi görünse de, aslında baskı altına alınmış ve ne zaman ne şekilde patlayacağı belli olmayan çocuktur. Çocuktaki direnci kırmak için, yetişkinin gösterdiği tehdit ve ceza, çocukta öfkeye dönüşür.

İnatçılık ve kıskançlık da 0-12 yaş çocuğunda çok sık rastlanan bir duygudur. Özellikle anne babalar çocuklarının bu hâllerinden şikâyetçidir. Çocuklar inatçılık özelliklerini kullanarak istediklerini yaptırmaya çalışırlar. Anne, baba çocukların bu tutumları karşısında, sert ve şiddetli cezalar uygulamadan, çelişkili davranışlar göstermeden tutum geliştirmelidir. Kıskançlık üstün olma isteğinden kaynaklanan bir duygudur.  Yapılan bir araştırmada çocuklarda kıskançlık belirtisi olarak şu tavırlardan bahsedilir:

1. Küçük kardeşe fiziksel olarak saldırmak,
2. Kardeşin varlığını önemsememek,
3. Kardeşin varlığını kesinlikle inkâr etmek,
4. Kardeşin doğumundan sonra önemli davranış değişiklikleri göstermek.

Bu yaşlarda diğer bir duygu olan saldırganlıktır. Bu duygunun temelinde doyumsuzluk yer alır. Erkek çocukları genelde daha saldırgandır. Kız çocukları için ise engellenme söz konusudur. Ergenlik çağı, çocuğun çabuk sevinip üzülebildiği, çabuk sinirlenebildiği, kurallardan yakındığı, dağınık ve savruk olduğu bir dönemdir. Bu sebeple çocuğun eğitiminde de çok önemlidir. Çocuklar bu devrede ailesiyle uzaklaşma gösterir. Arkadaş ortamına kabul edilmek, sevilmek ve takdir edilmek onlar için ihtiyaç hâlini alır. Bu devrede duygusal gelgitler artar. Başaramama, kendini ifade edememe ve utangaçlık gibi duygular ön plana çıkar.

Çocuklarda Duygusal Gelişim