Yöneticilik ve Liderlik

Çoğu kez birbirine karıştırılan yönetici ve lider kavramları birbirine yakın anlamda görünseler de aslında birbirinden farklıdır. Liderlik belli hedeflere ulaşmak için, bireylerin ya da grup davranışlarını etkileme veya üyelerin davranışlarına yön verme süreci olarak tanımlanır. Yöneticilik ise hedefe ulaşabilmek için elde mevcut olan kaynakların en uyumlu ve en verimli biçimde kullanılması süreci olarak tanımlanabilir. Değişime bağlı olarak yönetici değişen çevre koşulları ve belli bir süreç içerisinde birtakım amaçları gerçekleştirmek üzere maddi kaynaklar ile insan kaynaklarını uyumlu bir biçimde bir araya getiren ve bunları yöneten kişidir (Erdoğan, 2006: 53-54). Yönetici gücünü daha çok mevzuattan, yazılı kurallardan, kanunlardan alırken lider gücünü kişiliğinden alır. Bir kişi hem yöneticilik hem de liderlik özelliklerine vakıf olabilir. Yöneticilik; verilen görevi yerine getirmek, sorumluluk taşımak ve verilen yetki çerçevesinde örgütü yönetmek işlevleri ile sınırlıdır. Liderlik, etkilemek, yönlendirme konusunda rehberlik etmek, etkin faaliyetler yürütmektir.

Aslında kişiyi yönetici ya da lider yapan temel olgu bireylerin yönlendirilmesinde temel araç olarak kullanılan “otorite” ve “etkilemenin” örgütlerdeki kullanılış şeklidir. Yönetici, yaptırım aracı olarak gücünü yasal unsurlardan alan otoritesini kullanırken, lider ise daha çok ikna edip etkileme yolunu seçer ve kişileri motive edici yöntemler takip eder. Liderin seçtiği yol zor olmakla beraber daha kalıcı ve daha süreklidir. Otoritesi olmayan, liderin takipçilerini etkileyebildiği örnekler olduğu gibi, otoriteye sahip olduğu halde bir yöneticinin astlarını etkileme konusunda başarısız olduğu durumlar da yaşanabilir (Bayram, 2013).

Örgüt içerisinde yöneticiler var olan sisteme, denetim yapısına şartların elverdiği ölçüde hareket etmeye, mevzuata ve kurallara önem verirler. Liderler ise daha çok sağlam bir iletişim, düşünce üretimi ve bu düşünceleri eyleme dönüştürmeyle ilgilenirler. Bu ayrıma göre yönetici mevcudu korurken değişimi başaran, değişimi harekete geçiren ise liderdir. Yöneticiliğin ifade ettiği kavram daha çok bürokratik örgüt yapısı içerisinde işbölümü çerçevesinde yapılan ve yapılması gereken işlerle ilgilidir. Liderliğin meydana gelmesinde ise biçimsel bir organizasyon şart değildir. Yönetici ve lider arasındaki ortak özelliklere bakıldığında, her iki aktörün de örgütlerindeki kişi veya grupları belli hedeflere ulaştırmak için yönetmeleri ve yönlendirmeleri olduğu görülmektedir (Tengilimoğlu, 2005)

Örgütlerin hedeflerine ulaşmalarında yöneticiler mevzuat açısından etkindir, yetkilidir. Liderler ise doğal manada etkilidir. Bir hedefe yönelik olarak insanları ardından götüren kişi liderdir. Lider eğer davranışlarında çalışanlara da danışır, kararlarını onlarla beraber alırsa demokratik lider, sadece kendi kararını temel alırsa otokratik lider olur. Durumsallık yaklaşımı gereği lider, bazen otokratik bazen demokratik davranabilir. Liderin etkinliği, hangi durumda hangi liderlik modelinin doğru olarak kullanılacağını da belirler (Bozdoğan ve Sağnak, 2011: 138).

Lider ile yönetici arasındaki farklılıkları şu şekilde sınıflandırılabilir (Çelik, 2011: 3):

• Lider değişmeyle ilgilenir, yönetici yapıyı korur.
• Lider yönlendiricidir, yönetici yalnızca yasa ve yönetmeliklere göre hareket eder.
• Lider morale, güdülemeye dayanırken yönetici bürokratik yapıya dayanır.
• Lider üyelerine mücadele ruhu aşılar, yönetici zaten mutlu olan üyelerin mutluluğunu korur.
• Lider belli bir vizyona sahipken, yöneticilerin sahip oldukları listeler ve bütçelerdir.
• Lider karar aşamasında birçok seçenek ortaya koyarken, yönetici sadece plan hazırlar.
• Liderin paylaşılmış ve benimsetilmiş amaca dayalı gücü vardır, yöneticinin ödül ve cezaya dayalı gücü vardır.
• Lider güdülerken yönetici denetler.
• Lider ilham verici, yönetici düzenleyicidir.
• Lider otoritesinin kaynağını kendisinden alır, yöneticide otorite kaynağı yasalar ve yönetmeliklerdir.
• Lider yetkilerini astlarına dağıtır, yönetici yetkileri kendisinde toplar.
• Lider katılıma önem verirken yönetici daha çok uyumlu olmaya önem verir.
• Lider güçlü, yönetici ise yetkilidir.

Lider; bir otorite olmaktan çok, iletişimi önemseyen, çalışanlara kendi enerjisiyle ilham veren, yönetmekten çok kendisini de sürecin içine katıp çevresindekileri ardından götüren kişidir. Bazı yöneticilerde eksik olan enerji liderlerde eksik olmaz. Bu enerjinin oluşturduğu sinerjiyle birlikte toplumun harekete geçmesine vesile olur.

Kaynak: Okul Yöneticilerinin Liderlik Düzeyleri İle Örgütsel Sinizm Arasındaki İlişki – İbrahim Güneş, Mart 2017, Sayfa: 20,21